Çukurdaki devlet, çile çeken halk

RODRIGUE NANA NGASSAM

1997’den beri süren savaşta bir rekor kırıldı: Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde (DKC) yerinden edilen insanların sayısı 2023 yılı sonunda yedi milyona ulaştı. (1) Art arda gelen çatışmalarda milyonlarca insan yaşamını yitirdi. Kesin sayı bilinmemekle birlikte, Uluslararası Kurtarma Komitesi’ne (IRC) göre sadece Ağustos 1998 ile Aralık 2002 arasında ülkenin doğusunda yaşanan savaş doğrudan ya da dolaylı olarak üç milyon insanın ölümüne neden oldu. (2) Demokratik Kongo Cumhuriyeti, 60 yıldan uzun bir süredir kalıcı barış ve istikrar görmedi. Eski bir Belçika sömürgesi olan ülkenin 1960 yılında bağımsızlığını kazandığı sıradaki koşullar ve liderleri tarafından seçilen kalkınma modeli, devletin kırılganlığını ve onu parçalayan gerilimleri de açıklıyor.

Başbakan Patrice Lumumba’nın 1961 yılında Belçika ve Amerikan gizli servisleri tarafından öldürülmesinin ardından Batı tarafından desteklenen Joseph Mobutu Sese Seko iktidara geldi. 1965 ve 1997 yılları arasında süren uzun Mobutu saltanatı, 1971 yılında Zaire adını alan bu Orta Afrika devini, hâlâ içinden çıkamadığı rant ekonomisine, yolsuzluğa, sömürüye ve eşitsizliğe sürükledi. Bol miktarda doğal kaynağa; dünyadaki kobalt rezervinin yüzde 51’ine, endüstriyel elmas rezervinin yüzde 31’ine, mücevherlik elmas rezervinin yüzde 6’sına, tantal rezervinin yüzde 9’una sahip olmasına rağmen 1990’ların başında en yoksul ve borçlu ülkelerden biri haline gelen DRC’nin devlet başkanının serveti ise dört milyar doları aşmıştı. (3) Belçikalı sömürgecilerin ülkeyi terk etmesinin ardından ortaya çıkan yeni ulusal elit, Haut – Katanga Madencilik Birliği’nin (UMHK) kamulaştırılmasıyla oluşturulan Madenler ve Taş Ocakları Kurumu (Gécamines) öncülüğünde ülkeyi “Afrika’nın Brezilya’sı” haline getirmeyi hedefliyordu. Ancak, şirketin kasasını kendi kişisel ihtiyaçları için kullanan Başkan Mobutu ve ailesinin kurbanı olan kurum, uluslararası finans kuruluşlarının direktifleriyle 2008 yılında özelleştirilene kadar zarar ediyordu. (4)