Maorilerin bitmeyen hayal kırıklığı

CÉDRIC GOUVERNEUR 

Bir ragbi oyuncusunun fiziğine sahip olan Helmut Modlik’in kafası tamamen tıraşlanmış. Yüksek sesle konuşarak, “muhtemelen Helmut ismini taşıyan tek Yeni Zelandalı” olduğunu söylüyor. “Babam Alman, annem Maori’ydi” diye açıklayarak devam ediyor: “Ben artık Ngati Toa iwi’nin (kabilesinin) rangatira’larından (şeflerinden) biriyim.” Birçok Maori gibi Modlik de whakapapa’sını (soyağacını) çok iyi biliyor: “Kabilemin tarihi, ülke ve sömürgecilik tarihinin simgesidir. Kalabalık değiliz; bazı kabilelerin iki yüz bin üyesi var. Biz yaklaşık 9 bin 500 kişiyiz. Ancak en etkili olanlardan biriyiz. Özellikle de Wellington’ın yakınında yaşadığımız için…” 1950’lerde Maorilerin yüzde 80’i kırsal kesimde yaşıyordu, 1970’lerde ise yüzde 80’i kentlere yerleşmişti. (1) 1945’ten sonra kırsal bölgeleri toplu halde terk eden Maorilerin aksine yerlerinden ayrılmadıklarını, “Biz şehre gelmedik, şehir bize geldi” diye anlatıyor Modlik. Ngati Toa kabilesinin merkezi, Wellington’un banliyösündeki Porirua’da bulunuyor. “Atalarımız Polinezya’dan Tainui adlı waka’larla (kano) gelmişler ve Kawhia yakınlarındaki batı kıyısında yerleşmişler” diye devam ediyor. Ancak 1820 civarında, artan nüfus baskısı ve Pakeha’dan (Avrupa kökenli Yeni Zelandalıları tanımlayan, etimolojisi belirsiz bir Maori kelimesi) satın alınan tüfeklerin körüklediği kabile savaşları nedeniyle kaçmak zorunda kalmışlar. Ngati Toa, Kuzey Adası ile Güney Adası’nı ayıran Cook Boğazı’nın her iki yakasında yeni bir bölge bulmuş. İttifaklar kurarak ve savaşarak buraya yerleşmişler. “Kültürümüzde geçmiş çok canlıdır. Verilen sözün tutulması çok önemlidir” diye konuşan Modlik, 1840’ta İngilizler ile 512 kabile ve klan lideri arasında imzalanan Waitangi Antlaşması’nı anımsıyor: “Ngati Toa iki adada yaşadığı için liderimiz aynı anlaşmayı iki kez imzalayan tek kişiydi. Ancak İngilizler sözlerini tutmadı…”

Waitangi, Auckland’ın kuzeyinde, arabayla dört saat mesafede bulunan Adalar Körfezi’nde yer alıyor. Waitangi Antlaşması (Maori dilinde Te Tiriti o Waitangi) İngiliz yerleşimci James Busby’nin evinin önünde kurulan büyük bir çadırda 6 Şubat 1840 günü imzalandı. Alanda şimdi bir müze ve ataların hayatlarını anlatan ahşap oymalarla süslenmiş bir marae (Maori tören salonu) bulunuyor. Plaja yakın bir yerdeki sundurmanın altında 35 metre uzunluğunda oyma bir waka sergileniyor. Yeni Zelanda ulusunun kurucu belgesinin her 6 Şubat’ta yapılan resmi kutlamaları sırasında bu kano suya indiriliyor ve başbakan ile kabile şeflerinin huzurunda yüzlerce kürekçi tarafından kullanılıyor.

‘Biz onlara ‘Komşumuz olun’ dedik, onlar sömürüye başladı’