İRFAN HÜSEYİN YILDIZ
Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odalar Birliği TÜRMOB Genel Başkan Yardımcısı, başkan adayı.
Dördüncü sanayi devrimi de denilen, dijitalleşmenin yaşandığı günümüzde; üretim teknolojilerindeki baş döndürücü ilerlemeler, sadece üretim süreçlerini, üretim biçimlerini, üretim ilişiklilerini ve ekonominin işleyiş biçimini değiştirmiyor, muhasebe ve denetim mesleğinin yapılış süreçlerini de köklü biçimde dönüştürmeye başladı.
Dünya Ekonomik Forumu (WEF) tarafından yayımlanan “2025 Mesleklerin Geleceği” raporuna göre; yapay zekâ, otomasyon, akıllı yazılımlar ve benzeri teknolojilerdeki gelişmelerle birlikte beyaz ve mavi yaka mesleklerin önemli oranda dönüşeceği öngörülüyor. Beş yıllık bir dönem içinde, 170 milyon yeni iş alanının ortaya çıkacağı, buna karşın yaklaşık 92 milyon işin yok olacağı tahmin ediliyor. Bu bağlamda, muhasebeciliğin de yapay zekâ destekli yazılımlar tarafından ikame edileceği öngörüsünde bulunuluyor.
Küreselleşmeye eklemlenen Türkiye ekonomisinde de muhasebe ve denetim alanlarındaki benzer uygulamaları izleyebiliyoruz. Muhasebe süreçlerinde üretilen finansal tabloların ve finansal verilerin, giderek daha fazla uluslararası muhasebe standartlarına göre üretildiğini ve bu verilerin uluslararası denetim standartlarına göre denetlendiğini ve raporlandığını görüyoruz. Aslında Vergi Usul Kanunu uyarınca 1994 yılında yürürlüğe giren “Tek Düzen Hesap Planı” da büyük ölçüde, uluslararası muhasebe standartlarının kavram çerçevesiyle, ilkeleriyle ve standartlarıyla uyumlu olarak hazırlanmıştır. Ancak 2011yılında yayımlanan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’yla (TTK) birlikte, belli kriterlere bağlı olarak büyük şirketlerde, SPK, BDDK ve EPDK gibi kurumlara tabi şirketlerde, uluslararası muhasebe standartlarının çevirisi olan Türkiye Muhasebe Standartlarına göre mali tabloların düzenlenmesi ve raporlanması zorunlu hale getirildi.
Türk Ticaret Kanunu’yla yasal alt yapı oluşturuldu
Ayrıca 6102 sayılı TTK ile birlikte şirketlerde kurumsal yönetim ve denetim mekanizmalarının oluşturulması dışında muhasebe alanında iki önemli konuda daha Avrupa Birliği Standartları yakalanmaya çalışıldı. Bunlardan birincisi vergi için muhasebe konseptinin yerine artık bilgi ve veri için muhasebe konseptinin benimsendi. İkincisi de muhasebeye ilişkin belge ve defterlerin elektronik ortamda tutulabilmesi ve elektronik imza ile onaylanması konularında düzenlemeler yapılarak; e-belge, e-defter, e- beyanname ve bildirimler gibi dijital uygulamaların önü açılmış oldu.
Bugün, dördüncü sanayi devriminin belirleyici teknolojileri olan yapay zekâ, mobil internet, gelişmiş robotlar, otonom araçlar, siber fiziksel sistemler, bulut teknolojisi, otomasyonlar, artırılmış yapay gerçeklik, nesnelerin interneti, büyük veri, enerji depolama, makine öğrenmesi, blockchain ve akıllı yazılımlar gibi teknolojiler, belge düzenleme, defter kaydı yapma, finansal tabloları hazırlama, beyan ve bildirimleri verme, denetim ve riskleri tespit etme gibi bütün süreçlerin dijital ortamda el değmeden yapılmasını mümkün hale getirmektedir.
Türkiye’de birkaç yıla kalmadan veri ve belge girişi dahil bütün bu muhasebeye ilişkin süreçlerin dijital ortamda gerçekleşeceğine tanık olacağız. Yakın zamanda bütün entegratörler tarafından üretilen e-faturalar, UTTS akaryakıt fişleri ve banka kayıtları otomatik olarak muhasebe programlarına aktarımı mümkün olacak, ayrıca fiziksel ortamda muhasebeye gerekli olan bütün veriler; sözünü ettiğimiz teknolojiler, RFID etiketler, etiket okuyucuları, sensörler ve dronlar aracılığıyla fiziksel ortamdan dijital ortama aktarılabilecektir.
Mesleğin yapılış biçimi dönüşüyor ve yeni iş alanları ortaya çıkıyor
Dijital dönüşümün muhasebe mesleği için yıkıcı etkisi görülebilir ancak dünyada ekonomik aktiviteler olduğu sürece, muhasebeciye ve mali müşavire olan ihtiyaç da bitmeyecektir. Sözünü ettiğimiz teknolojiler muhasebede doğru ve etkin kullanıldığında, muhasebe mesleğinin yapılması kolaylaşacak, hız ve verimlilik artacak, gerçek zamanlı güvenilir finansal verilerin üretilmesi mümkün olacaktır. Meslek mensupları da bu verilerin analizine, anlamlandırılmasına, denetimine ve işletmelere katma değer katan finansal ve yönetsel danışmanlıklar vermeye yöneleceklerdir. Kurumsal iç denetim, bağımsız dış denetim, sürdürülebilirlik uzmanlığı ve denetçiliği, vergi uzmanlığı, arabuluculuk, bilgi işlem sistemlerinin kurulması ve kontrolü, bilirkişilik, konkordato komiserliği, iflas süreçlerinin yönetilmesi, adli muhasebecilik, hile ve yolsuzlukların tespiti gibi birçok alanda yeni iş alanları ve uzmanlıklar edineceklerdir.
Bu nedenle muhasebecilerin yeni iş alanları ve uzmanlıklar edinmelerinde; yapay zekâ ve tamamlayıcı teknolojiler, muhasebecilerin beceri ve yeteneklerini güçlendiren en stratejik araçlara dönüşecektir. TÜRMOB olarak, dijitalleşmeyi ayrıcalık değil, günlük yaşamın doğal bir parçası haline getirmek, yeni teknolojileri bütün meslektaşların kolayca erişebileceği güçlü bir hizmet ekosistemine dönüştürmek istiyoruz. Biz mesleğimizi çağa uyarlamakla kalmıyor, onu gençler için de cazip, toplum için vazgeçilmez, dünya için örnek bir noktaya taşımayı hedefliyoruz.
