Standartlar savaşı

BENJAMIN BÜRBAUMER

Bu metnin alındığı “Chine / États-Unis, le capitalisme contre
la mondialisation – Çin / ABD: Kapitalizme Karşı Küreselleşme”
(La Découverte, 2024) kitabının yazarı.

Altyapı, mekânı uzun vadede kalıcı olarak dönüştürür. Bu durum, fiziksel altyapı için olduğu kadar daha az görünür olan teknik altyapı için de geçerlidir. Barajlar ve yollar gibi, ulusal düzeyde Fransız Standardizasyon Kuruluşu (ANFOR), Avrupa düzeyinde Avrupa Standartlar Komitesi (CEN) veya Uluslararası Standartlar Teşkilatı (ISO) tarafından geliştirilen teknik standartlar ve düzenlemeler de uluslararası işlemleri daha akıcı hale getirir ve sınır ötesi ticareti yönlendirmeye yardımcı olur. Dahası, küresel değer zincirleri şeklinde örgütlenmiş bir ekonomide standartları belirlemek, liderlere, tedarikçilerin ne üreteceğini (ürün standartları sayesinde) ve nasıl üreteceğini (süreç standartları sayesinde) belirleme olanağı sağlar. Werner von Siemens’in henüz 19. yüzyılda işaret ettiği gibi, “standardı belirleyen pazarı da belirler”. Kurduğu şirketin dünya çapında elde ettiği başarı büyük Alman sanayiciyi haklı çıkarmış gibi görünüyor. Günümüzün Çin’i de onun yolundan gidiyor: Pekin, 2016’daki 13. beş yıllık planında uluslararası standartların oluşturulmasında dünya lideri olmayı hedeflediğini duyurdu.

Standartlar ticareti kontrol etmek ve belirli şirketlere avantaj sağlamak için nasıl kullanılabilir? Bunların önemini anlamak için malların sadece doğaları gereği ticarete konu olmadıklarını anımsatmak gerekir. Ekonomist André Orléan’ın vurguladığı gibi, satışa sunulan herhangi bir nesne, piyasa aktörleri tarafından tanımlanabilir ve nitelendirilebilir hale getirilmelidir. (1) Teknik standartlar ise bir nesnenin ticari olarak sunulabilmesi için uyması gereken kriterleri belirler. Bu sayede, piyasa oyuncuları arasında güven tesis eder ve işlem olasılığını artırır.

En rekabetçi şirketler standartların içeriğini etkilemeye çalışıyor

Bir bölgede geçerli olan tüm teknik standartlar (ve düzenlemeler) o bölgenin teknik altyapısını oluşturur. Bir şirketin ürününü tasarlarken bu standartların farkında olması gerekir. En rekabetçi şirketler, sadece standartlardaki değişiklikleri düzenli olarak takip etmekle yetinmez; geliştirdikleri ürünlerle mümkün olduğunca uyumlu olması için standartların içeriğini etkilemeye çalışır. Dolayısıyla rekabet, bir ürün piyasaya sürüldüğünde değil, henüz standartların belirlenmesi aşamasında başlar.