Mozambik cihatçı kıskacında

MARGAUX SOLINAS

Gazeteci.
Çeviri: DİLAN YILMAZ

Bir grup kadın, Hint Okyanusu’nun turkuaz sularını yararak Pemba kıyılarına ulaşmaya çabalıyor. Cabo Delgado’nun başkentinin en eski mahallesinde kurulan Paquiteque pazarında satmayı planladıkları balıklarla dolu leğenleri başlarının üzerinde taşıyorlar. Ancak, Mozambik’in kuzeydoğusundaki bu ince kumlu sahillerde aldatıcı bir sükûnet hüküm sürüyor. Bölge, küçük liman kenti Mocímboa da Praia’nın, El Kaide’ye bağlı El-Şebab (Arapça’da kardeşler) ya da Ansar Al-Sunna (gelenek) adını kullanan ağır silahlı bir grup tarafından 48 saat boyunca işgal edildiği 5 Ekim 2017’den bu yana cihatçı saldırıların pençesinde. Mozambik hükümeti ve bölgedeki bazı devletlerin başlattığı birçok askeri operasyona rağmen eyalette bir daha asla güvenlik sağlanamadı. 2024 itibarıyla, eyalet topraklarının yaklaşık yüzde 10’u merkezi hükümetin kontrolü dışındaydı.

Cabo Delgado, ülkenin doğalgaz rezervlerinin önemli kısmını barındırıyor ve bu rezervin 180 trilyon metreküpün üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Bölgenin sahip olduğu ekonomik potansiyel, çok uluslu şirketleri cezbediyor. Fransız TotalEnergies, Amerikalı ExxonMobil, İtalyan Eni ve Çin Ulusal Petrol Şirketi (CNPC), Mozambik devletiyle birlikte Rovuma Havzası’nda doğal gaz arama ve üretim paylaşımı için stratejik imtiyazlara yatırım yaptı. Balama’daki grafit üretimine ilişkin madencilik sözleşmeleri ise Avustralyalı Syrah Resources ve Triton Minerals şirketlerinin elinde. İngiliz Gemfields şirketi ise dünyanın en büyük yakut madenlerinden birini işleten Montepuez Ruby Mining Limitada (MRM) adlı şirketin çoğunluk hissesine sahip.

Wagner operasyonu tam bir başarısızlıkla sonuçlandı

Bu nedenle eyalette güvenliğin yeniden sağlanması ülke için hayati öneme sahip. Başkent Maputo’daki yönetim, bu amaçla önce Wagner Grubu’na başvurdu. Mozambik Devlet Başkanı Filipe Nyusi’nin, Ağustos 2019’da Moskova’ya yaptığı resmi ziyaretin ardından, 200 kadar Rus paralı asker aynı yılın eylül ayında ülkeye geldi. Bu ziyaret, 1987’den sonra bir ilk olma niteliği taşıyor; iki ülke, Sovyetler Birliği’nin apartheid rejiminin hâkim olduğu Güney Afrika’ya karşı “ön cephe hattı” ülkelerini desteklediği Soğuk Savaş dönemine dayanan stratejik işbirliğini yeniden canlandırıyordu. (1) Fakat operasyon tam bir başarısızlıkla sonuçlandı: Birkaç hafta içinde 12 paralı asker öldürüldü ve milis güçler Mart 2020’de perişan bir halde geri çekildi. Maputo ise bu kez Güney Afrika merkezli özel güvenlik şirketi Dyck Advisory Group’tan (DAG) yardım istedi. Zimbabwe ordusunda görev yapmış eski bir albay olan Lionel Dyck tarafından kurulan şirket, Mozambik askerlerine hava desteği sağlayacaktı. Ancak ne isyancıların ilerlemesi ne de Mocimboa da Praia’nın Ağustos 2020’de ikinci kez ele geçirilmesi gibi büyük saldırılar önlenebildi. DAG ise Nisan 2021’de geri çekilmek zorunda kaldı.