Dijital oburluğun faturası

SÉBASTIEN BROCA

Paris VIII Üniversitesi’nde bilgi ve iletişim bilimleri öğretim üyesi. “Pris dans la toile. De l’utopie d’Internet au capitalisme numérique” (Seuil, Paris, 2025) kitabının yazarı.

Bir ChatGPT sorgusunun 2.9 Wh (watt-saat) enerji tükettiği öne sürülüyor. 12 saniye boyunca çalışan bir mikrodalga fırının harcadığı enerjiye eşit olan bu tüketimin, bir Google araması için yapılan tüketimden on kat daha fazla olduğu belirtiliyor. Bu veriler medyada geniş yer buldu. Ancak başka kaynaklar, ChatGPT’nin Google’dan sadece altı kat (1) veya dört kat (2) fazla enerji tükettiğini belirtirken kimi kaynaklar da elektrik tüketiminin neredeyse aynı (3) olduğunu yazdı. Peki hangisi doğru?

Hepsinin doğru – ya da yanlış – olduğu söylenebilir. Ancak kesin olan bir şey var: ChatGPT çok fazla enerji tüketiyor. ChatGPT, kullanıcılardan gelen talepleri yanıtlamak için devasa veri tabanlarından çektiği içerikleri, güçlü hesaplama altyapılarını kullanarak yeniden birleştiriyor. Ancak her bir kullanımın enerji ayak izini kesin biçimde hesaplamak çok zor. Belirli bir talebi karşılamak için tüketilen elektrik, kullanılan yapay zekâ modeli, sorgunun karmaşıklığı, yönlendirildiği veri merkezi gibi birçok değişkene bağlı. Karbondioksit (CO2) salımı ise kullanılan elektriğin kaynağına göre – ki bu hem bölgeye hem günün saatine göre değişiyor – farklılık gösteriyor. İşleri daha da karmaşık hale getiren ise bu unsurların çoğunu bilmenin imkânsız olması. OpenAI, en yeni modellerinin parametre sayısını, kullanıcı taleplerinin işlendiği veri merkezlerini ya da altyapısını beslemek için kullandığı enerji kaynaklarını açıklamıyor. (4) Kısacası, bir ChatGPT sorgusunun enerji ayak izi, şirketin çözülmesini hiç istemediği bir sır olarak kalıyor.

Bu, yalnızca OpenAI’e özgü bir gizem değil. Yapay zekâ alanındaki tüm önemli aktörler, teknolojilerinin enerji – ve daha geniş anlamda çevre – üzerindeki etkileri konusunda mümkün olduğunca az bilgi paylaşmak için “ticari sır” argümanının arkasına saklanıyor. 2022’de Google tarafından yayımlanan bir makalede, şirketin 2019 ile 2021 arasında makine öğrenimi için harcadığı enerjinin, toplam tüketiminin yüzde 10’u ile 15’i arasında olduğu açıklanıyordu. (5) Aynı yılın aralık ayında ChatGPT’nin ortaya çıkışıyla birlikte, sektördeki firmaların kamuoyuna ve bağımsız araştırmacılara aktardığı bilgiler önemli ölçüde azalmaya başladı. Yarı iletken devi Nvidia da artık açık davranmıyor. Yapay zekânın gelişimini mümkün kılan büyük veri merkezlerinde binlercesi bulunan grafik işlemcilerin (GPU) kullanım ömrü ve karbon ayak izi bilinmiyor.