BURAK TATARİ
Suriye’de 8 Aralık günü, 54 yıllık Esad, 62 yıllık Baas dönemi sona ereli bir yıl olacak. Bilançoya baktığımızda, geçici Devlet Başkanı Ahmed Şara’nın inisiyatifi giderek kaybettiği bir gerçek. ABD ve Fransa ülkenin kaderini belirleyecek toplantılarda ana aktör… Türkiye göreceli olarak etkisini kaybederken, Suriye’nin varlığını “ulus devlet” olarak sürdürme ihtimali her geçen gün azalıyor.
Ülkenin batısında Uluslararası Af Örgütü’nün tanımlamasıyla Alevilere karşı girişilen “katliam”, Süveyda’da Dürzilerle yüzlerce kişinin hayatını kaybettiği ve İsrail’in de dahil olduğu çatışmalar, ülkenin güneybatısında genişleyen İsrail işgali, Kürtlerle varılan 10 Mart mutabakatına rağmen yaşanan anlaşmazlıklar… Şara yönetimi, ülkenin farklı etnik ve mezhep gruplarını katılımcı bir şekilde yönetime dahil edemediği gibi, seçimlerin Süveyda, Rakka ve Haseke’de düzenlenmeyeceğini duyurdu. Bu gibi adımlar tepki çekerken, çözülemeyen her problem, Suriye’nin bir bütün olarak gelecek ümidini giderek düşürüyor. Böylelikle de her soruna uluslararası aktörler daha fazla dahil oluyor.
Şara ile Abdi’yi, Şam ile Tel Aviv’i uzlaştırmaya çalışan Washington’ın, dolayısıyla Başkan Trump’ın Suriye’deki gelişmelere dair görüşünü öğrenmek için Tom Barrack’a bakıyoruz. Çünkü Trump, gerek Amerikan iç siyaseti, gerekse Rusya-Ukrayna, Çin’le rekabet, gümrük vergileri konularıyla meşgul. ABD’nin Türkiye Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi milyarder iş adamı Tom Barrack, fiiliyatta ABD Ortadoğu temsilcisi gibi hareket ediyor. Ürdün’den Lübnan’a, Suriye’den Paris’e temaslarda bulunup, devlet başkanları, krallar ve dışişleri bakanlarıyla görüşüyor. Ankara’da kaldığı gece sayısı pek az. Öyle ki kaynaklar, Barrack’ın Avrupa Birliği ülkelerinin büyükelçilerinin tanışma davetine bile son anda katılmadığını aktarıyor. İktidara yakın kalemler Barrack için “too good to be true”, yani “gerçek olmak için fazla iyi” diye yazsa da, Amerikan Büyükelçisinin Osmanlı millet sistemine övgüleri, İsrail’in bölgede güçlü ulus-devlet istemeyeceği gibi açıklamaları tepki topluyor.
ABD’nin ‘temsilcisi’ Barrack, Suriye’de ‘fikir’ değiştirdi
Kürtlerin de tepkisini çeken Barrack, çelişkili açıklamalar yapıyor. Suriye’de “tek ordu, tek devlet” vurgusu yaparken, aradan birkaç gün geçtiğinde bu kez Şara yönetimini eleştiriyor. Yeni Suriye yönetiminin onlara duyulan güveni zedelediğini söylüyor. “Böyle giderse Suriye bir bütün olarak kalmaz” diyor. Amerikan elçisinin “üniter Suriye devleti” vurgusu her geçen gün azalıyor. İbre, “tek ordu, tek devlet”ten farklı formüllere kayıyor. Bunların başında da ademi merkeziyet geliyor. Şara her ne kadar eylül ayında New York’ta BM Genel Kurulu’nda konuşacak olsa da sanki Batı’nın “sonsuz güveni”ni kaybediyor.
SDG’nin son dönemde daha özgüvenli konuşmasının ardında, Şara’yla birlikte başkente ve büyük şehirlere yerleşen, asayişi sağlama iddiasındaki yabancı savaşçıların imza attığı hatalar, yer yer katliamlar da var. 13 yıllık iç savaşın ardından idareyi devralan HTŞ mirasçıları, ülkenin farklı noktalarında gönülleri kazanamıyor. Ayrıca Suriye’nin idaresini diğer gruplarla paylaşmıyor.
Öte yandan, 8 Aralık’tan itibaren Esad döneminden kalma Suriye Ordusu’nun envanterinin neredeyse hepsini yok eden İsrail, Suriye’deki işgalini sürekli genişleterek Şam’ın egemenlik haklarını tanımadığını gösteriyor; Şara yönetiminin ülke içindeki ve dışındaki karizmasını çiziyor.
Barrack liderliğinde ABD, her şeye rağmen Suriye ile İsrail’i masaya oturturken, görüşmelere Azerbaycan’ın başkenti Bakü ve Fransa’nın başkenti Paris ev sahipliği yaptı. İsrail’in Suriye’ye müdahalesi, zaten kötü olan Ankara – Tel Aviv ilişkilerini de iyice içinden çıkılmaz bir yere sürüklüyor. PKK’nin silah bırakmasını da içeren “Terörsüz Türkiye” sürecini yürüten Ankara, Suriye’deki gelişmeleri de kaygıyla izliyor. SDG’ye yönelik açıklamalarda ton giderek sertleşiyor. Dışişleri Bakanı Hakan Fidan “Biz enayi değiliz” derken, Malazgirt’te konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan “Kılıç kınından çıkarsa kaleme ve kelama yer kalmaz” tehdidinde bulunuyor.
Şara yönetiminin ittiği azınlıklar için kendisini “kurtarıcı” rolünde göstermek isteyen Netanyahu’nun kötü sicili içinse sadece Gazze’de saldırılar ve açlık nedeniyle hayatını kaybeden çocuklara bakmak yeterli. Buna rağmen kimi Dürzi önde gelenleri, Şara yönetimindense İsrail’i yeğliyor. Burada tabii ki Şara suçu kendinde aramalı.
Hemen her gün Suriye’de, ülkenin önündeki on yılları etkileyecek nitelikte önemli gelişmeler yaşanırken, Şara yönetimi ülkede olup bitenlere dair kontrolünü bir yıla yakın sürede sağlayamamış durumda. Çok hassas bir dengede iktidarı elinde tutan ama vatandaşlarıyla çatışmalar yaşayan Şara yönetimi için önümüzdeki aylar çok kritik… Suriye için en kötü senaryo, dış güçlerin de dahil olduğu bir şekilde iç savaşın yeniden başlaması.
