Uluslararası düzenin çöküşü

ANNE – CÉCILE ROBERT ve CLAUDE VENTURA

Çeviri: GÜL ILBAY

Dünya genelinde 36 devleti içine alan 61 çatışma var; bu 1945’ten bu yana görülmemiş bir durum. (1) Uluslararası ilişkiler alanı parçalanmaya devam ederken, İkinci Dünya Savaşı’nın enkazı üzerine inşa edilen kurumsal mimari, birbiriyle birleşen birçok dinamiğin etkisiyle çöküyor. Uluslararası güvenliğin ve kendisini oluşturan anlaşmanın önsözünde belirtildiği gibi “devletlerin antlaşmalardan ve uluslararası hukukun diğer kaynaklarından doğan yükümlülüklere uymasının” teminatı olan Birleşmiş Milletler (BM), savaşların yayılmasını, giderek daha kuralsız ve dizginsiz hale gelen güç kullanımını durdurmada yetersiz kalıyor. İsrail ve Amerika’nın son zamanlarda gerçekleştirdiği birkaç vahşi saldırı bunu bir kez daha ortaya koydu: İsrail’in İran’a karşı başlattığı “on iki günlük savaş” (13-24 Haziran 2025), ABD’nin Haziran 2025’te Fordo, İsfahan ve Natanz’daki nükleer tesislere yönelik bombardımanları, İsrail’in Eylül 2025’te Katar’da düzenlediği saldırı, Washington’ın uyuşturucuyla mücadele adına Karayipler’deki askeri gücünü Venezuela’ya karşı seferber etmesi… Ancak hepsinden önemlisi, BM ne Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısını ne de Gazze’deki kitlesel suçları durdurabiliyor.

ABD Başkanı Donald Trump ise ülkesini, 80 yıldır yönettiği ittifaklar sisteminden, özellikle de Avrupa ile olan transatlantik ittifaktan çıkarmayı amaçlayan daha kapsamlı bir strateji izliyor. Liberal düzen, Washington tarafından maliyetli bir yük ve kendi hareket özgürlüğünü kısıtlayan bir engel olarak görülüyor. ABD, Çin’in yükselişi, 1990’larda geri planda kalan Rusya’nın uluslararası arenaya geri dönüşü ve tutarlı bir birlik sağlayamasalar da gelişmekte olan ülkelerin giderek artan varlıklarıyla karşı karşıya.

Trump, ülkesinin dünyanın jandarması rolünü sürdürebilmek için kendi kaynaklarını boşa harcamaması gerektiğini düşünüyor. Bu nedenle BM bütçesine yapmaları beklenen bazı katkıları ödemiyor, açıkça kesintiler yapmayı yeğliyor. Çıkardığı kararnamelerle ABD’yi, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), İnsan Hakları Konseyi, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) ve 2015 Paris İklim Anlaşması gibi önemli anlaşmalardan çekiyor.