Vicdanları sızlatan makak endüstrisi

GUILLAUME POISSON

Ağustos 2024; Mauritius Cumhuriyeti’nin başkenti Port Louis’in kavurucu güneşinin altında yanan bir asfalta birkaç parça şeker kamışı dağılmış. Izgara tel örgüden oluşan çitin bir parçası da yerde duruyor. Bunlar, vahşi maymunları yakalamak için kurulmuş el yapımı bir tuzağın parçaları. Mauritius’taki makak yetiştiriciliğine son vermeyi amaçlayan Monkey Massacre (Maymun Katilamı) adlı derneğin başkanı birkaç gün önce buradaydı. Dernek başkanı Mansa Daby, kurulan tuzağı belgelemeye çalışıyordu. Bir komşusu tuzağın tahrip edildiğini haber verdikten sonra buraya gelen Daby, “Bu tuzak o sırada hâlâ sağlam ve aktif durumdaydı. Halkın bu tepkisi aşırı ama daha önce birkaç kez daha yaşandı. Bazı Mauritiuslular, bazen bahçelerinden sadece birkaç metre uzağa kurulan bu tuzaklardan bıkmış durumda” diyor.

Mauritius’ta 1980’lerden beri uzun kuyruklu makak yetiştiriciliği yapılıyor. Ancak bu faaliyet 2020’den bu yana zirve ulaşmış durumda. O tarihe kadar, enfeksiyon bilimi ve viroloji için vazgeçilmez olan laboratuvar maymunlarının en büyük ihracatçısı Çin’di. Sadece 2018 yılında, çoğu ABD’ye olmak üzere yaklaşık 30 bin hayvanı yurt dışına göndermişti. (1) Ancak Pekin, Covid-19 pandemisiyle birlikte insan dışı primatları (PNH) kendi ilaç endüstrisinde kullanmaya başladı. Sonuç olarak 2023 yılında 15 bin 97 maymun ihraç eden Mauritius, Kamboçya (13 bin 305) ve Vietnam’ın (3 bin 405) önünde dünyanın en büyük tedarikçisi haline geldi. Yetiştiricilik talebi karşılamaya yetmediği için laboratuvarlara tedarik edilen yaklaşık 2 bin 500 hayvan Mauritius’daki doğal ortamlarında yakalandı. (2) Uzun kuyruklu makaklar, Uluslararası Doğa Koruma Birliği’nin (IUCN) nesli tükenmekte olan türler kırmızı listesinde yer alıyor. (3)

Makak ihracatı Mauritius’a yılda dört milyar rupi (80 milyon Avro) gelir sağlıyor. Bu rakam, altı şirket arasında paylaşılıyor ve büyük ölçüde turizm ile bir vergi cenneti olarak kabul edilen adanın sunduğu finansal hizmetlerden elde edilen 700 milyar rupi civarındaki gayrisafi yurtiçi hasıla ile karşılaştırıldığında düşük kalıyor. (4)