Hapishaneye dönüşen ülke

DANIEL GATTI ve ROBERTO LÓPEZ BELLOSO 

Siyah toprak üzerine dizilmiş on iki beyaz bayrak, Uruguay diktatörlüğü döneminde (1973-1985) işkence ve gözaltı merkezi olarak kullanılan Montevideo’ya yaklaşık yirmi kilometre uzaklıktaki 14. Paraşüt Piyade Taburu’nun arazisinde kısa süre önce bulunan kemik kalıntıların yerlerini gösteriyor. Ulusal İnsan Hakları Kurumu’ndaki (INDDHH) adli antropoloji ekibine göre kalıntılar, cunta döneminde kaybolan 197 kişiden birine ait ve kemikleri bulunan bu kişi işkence altında ölen bir kadın olabilir. INDDHH, 6 Haziran 2023 günü saat 10.13’te, yüzeyin 30 santimetre altında, kireçle kaplı bir toprak parçasının altında kemiklerini bulduğu kadının kimliğini henüz tespit edemedi. Bu tarih, ülkedeki darbenin 50. yıl dönümünden üç hafta öncesine denk geliyor.

Silahlı kuvvetlerin de desteğini alan Devlet Başkanı Juan María Bordaberry, 27 Haziran 1973 günü erken saatlerde Parlamentoyu feshetti. Bordaberry, kendi yaptığı darbeyi, askeri olarak çoktan mağlup edilmiş ve üyelerinin çoğu hapiste ya da sürgünde olan Ulusal Kurtuluş Hareketi – Tupamaros (MLN-T) gerillalarına karşı savaş iddiasıyla gerekçelendiriyordu. Augusto Pinochet’nin Şili’deki rejiminin (1973-1990) yargısız infazlarla, Arjantin diktatörlüğünün (1976-1983) de “zorla kaybetmeler” (1) yoluyla 30 bin kadar insanın yok edilmesiyle karakterize edildiğini anımsatan tarihçi Álvaro Rico, Uruguay cuntasının ise “genç insanların kitlesel ve uzun süreli olarak siyasi gerekçelerle hapsedilmesiyle” öne çıktığını vurguluyor.