Bir Sudan hikayesi

GÉRARD PRUNIER 

15 Nisan 2023 günü Hartum’da ordu ile paramiliter Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF) grubu arasında şiddetli çatışmalar patlak verdiğinde medyanın tek bir açıklaması vardı: Geçici Egemenlik Konseyi Başkanı General Abdülfettah El Burhan ile Arapça’da ‘koruyucum’ anlamına gelen “Hemedti” olarak bilinen Başkan Yardımcısı Muhammed Hamdan Dagalo’nun, yani ülkeyi yöneten iki “savaş ağası”nın birbirine rakip hırsları. Gerçekteyse şahsi meselelerden uzak bu çatışmanın kökenleri Sahra Altı Bölgesi’nin uzun geçmişine ve Sudan’ı kasıp kavuran ekonomik ve sosyal krize dayanıyor. Bu nedenledir ki çatışmalar özellikle Birleşik Arap Emirlikleri’nin RSF’ye, Mısır’ın ise orduya yaptığı büyük çaplı silah tedariğinin de etkisiyle nicelik ve şiddet bakımından 10 kat arttı. Şu anda Mısır ve Çad’da yerinden edilmiş altı milyon kişi, yani mülteci var; Port Sudan’a sürgün edilmiş “hükümet” ise bölgenin yarısında kontrolü kaybetti.

Birleşmiş Milletler ve Afrika Birliği’nin tarafları uzlaştırma girişimleri başarısızlıkla sonuçlandı. ABD ve Suudi Arabistan’ın araya girmesiyle Mayıs 2023’te Cidde’de başlayan görüşmeler, kısa sürede bozulan ateşkeslerle sonuçlandı. Artık görüşmelerin odak noktası siyasi ve askeri konulardan ziyade insani yardımın ulaştırılması. Nyala, El Cuneyna ve Zalingei gibi merkezi bölgeler düştü ve Al Fashir’de şiddetli çatışmalar devam ediyor. Yaklaşık bir milyon kişiye ve 300 bin mülteciye ev sahipliği yapan kentin ordu tarafından mı yoksa RSF tarafından mı ele geçirileceği savaşın gidişatında dönüm noktası olacak. El Cuneyna’daki Masalit katliamları, ordunun kasım ayının ortalarında bölgeyi tahliye etmesinden sonra yeniden başladı; yaklaşık bin 300 kişi öldü, hayatta kalanlar ise Çad’a kaçtı.