RASIH REŞAT
KKTC’li gazeteci
Kıbrıs için “batmayan uçak gemisi” benzetmesi İngilizler tarafından ilk yapıldığında İsrail devleti henüz kurulmamıştı herhalde. Ama ada, tarih boyunca büyük güçlerin vazgeçilmez stratejik alanı oldu. İngilizlerin üslerinden vazgeçmemesi, Amerikalıların, Rusların, Fransızların ve hatta Çinlilerin ilgisi bunun göstergesi.
Bugün ada yalnızca bu benzetmeyle değil, Doğu Akdeniz’de yeni bir “demir kubbe” rolüyle gündemde. İsrail’den alınan “Barak MX” hava savunma sistemlerinin geçen haftalarda adaya konuşlandırılması bu benzetmenin ilham kaynağı. Türkiye S-400’lerini teslim alırken yapılan uzun süreli canlı yayınlar kadar olmasa da Kıbrıs Rum Yönetimi de limanlardan bol bol görüntü servis etti, ardından gelen resmi doğrulamalar ve basında yayılan tartışmaları körükleyerek, meseleyi ülkenin en önemli gündemlerinden biri yapmayı başardı. Ancak bu mesele birkaç füze bataryasının yerleştirilmesinden ibaret değil; Doğu Akdeniz’deki güç dengelerini derinden etkileyecek potansiyele sahip.
Barak MX, modern bir kalkan. Kısa, orta ve uzun menzilli versiyonlarıyla 150 kilometreye kadar tehditleri bertaraf edebiliyor. İnsansız hava araçlarından savaş uçaklarına, seyir füzelerinden balistik tehditlere kadar geniş bir yelpazede etkili oluyor. Güney Kıbrıs’a bugüne kadar sahip olmadığı bir kapasite kazandırıyor. Bu noktada Türkiye akla geliyor. Zira Ankara son yıllarda İHA ve SİHA’larıyla bölgedeki hava hâkimiyetini artırdı. KKTC’deki ikinci havalimanı Geçitkale’nin, yatırım amacıyla havaalanını devletten kiralayan iş insanı Asil Nadir’den alındığı ve TSK’ye devredilerek İHA / SİHA üssüne dönüştürüldüğü de hatırlandığında, Rumların bu hamlesi doğrudan bir karşılık gibi okunabilir.
Bu tablo, 1997’de yaşanan S-300 krizini anımsatıyor. Kıbrıs’ta birlikte görev yaptığımız bir meslek büyüğümüz, Rumların Rus yapımı S-300 füzelerini alacağını yazmıştı. Bu gibi bilgiler o dönemde internet, sosyal medya gibi enstrümanlar olmadığı için gazeteciler aracılığı ile kamuoyunun bilgisine gelebilecek şeylerdi. Türk Dışişleri, İsmail Cem’in önderliğinde, Türkiye’nin bunu asla kabul etmeyeceğini, gerekirse askeri müdahaleyle engelleyeceğini açıkça ilan etmişti. Rum lider Klerides, füzelerin savunma amaçlı olduğunu iddia etse de ABD ve AB’nin baskılarıyla sistemler Girit’e kaydırılmıştı.
Aradan geçen neredeyse otuz yılda Kıbrıs paradigması birçok kez değişti. Annan Planı ve AB üyeliği motivasyonu, Crans Montana süreci, hidrokarbon yatakları derken şimdi adanın önemi İsrail’in güvenliği ekseninde yeniden tanımlanıyor.
Barak MX’i yalnızca bir füze sistemi olarak görmek yetersiz olur. En az füzeleri kadar kritik olan radar ve gözetleme kabiliyetiyle sistem, hava sahasını tarıyor, izliyor ve istihbarat sağlıyor. Bu da İsrail açısından yalnızca bir silah satışı değil, istihbarat ortaklığı anlamına geliyor. Kısacası İsrail, Kıbrıs’ta yalnızca füze değil, aynı zamanda göz ve kulak kazanıyor. ABD de bu tabloya sessiz değil. Washington yıllarca uyguladığı silah ambargosunu gevşetti, Güney’in savunma kapasitesini artırmasına sıcak bakıyor. Arkasında ise Rusya ve İran’ın etkinliğini sınırlama arzusu var. Barak MX’in doğrudan sponsorluğunu yapmasa da gelişmeyi stratejik çıkarlarıyla uyumlu görüyor.
Türkiye’nin bakış açısı ise çok net. Ankara, Rumların bu adımını güvenlik dengelerini bozucu, hatta provokatif bir gelişme olarak algılıyor. Sistem Türkiye’nin güney sahillerini gözetleme kapasitesine sahip. Bu da stratejik hassasiyetleri tetikliyor ve doğal olarak yeni diplomatik gerilimlerin kapısını aralıyor. S-300 krizini hatırlatan açıklamalar da bu algıyı güçlendiriyor. Ancak 1997’de S-300 Füze krizi ile, “Rusların füzesi bunlar” diyerek arkasına ABD’yi ve AB’yi alan, tabiri caizse diplomatik çıngar çıkarmayı başaran ve sonuç alan Türkiye’nin, konu Rus değil de İsrail füzesi olunca tepkilerine nasıl bir karşılık bulacağı ciddi bir merak konusu.
Sonuçta mesele yalnızca askeri modernizasyon değil; çok boyutlu bir jeopolitik satranç hamlesi. Güney Kıbrıs caydırıcılığını artırmak isterken, İsrail Doğu Akdeniz’de ileri karakol kazanıyor. ABD, bölgedeki rakiplerini sınırlıyor. Türkiye ise kendisini tehdit altında hissediyor. Kıbrıs’ın kaderi, çoğu kez kendi kararlarından çok dış aktörlerin hesaplarıyla şekillendi. Bugün Barak MX tartışması bize bunu yeniden hatırlatıyor.
Asıl soru ise şu: Bu gelişme bölgeye gerçekten daha fazla güvenlik mi getirecek, yoksa bölgedeki yeni gerilimlerin ateşini mi körükleyip, “İsrail’i vuramayan İsrail’in savunma sistemlerini vursun” şeklinde İsrail hasımlarına adayı hedef haline mi getirecek? Göreceğiz.
Ancak kesin olan bir şey var: Barak MX artık yalnızca bir savunma sistemi değil, Doğu Akdeniz’deki büyük denklemin yeni taşıdır.
