HAZAL OCAK
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Taraflar Konferansı, yani 31. İklim Zirvesi (COP31) 9 – 20 Kasım 2026 tarihleri arasında Türkiye’de yapılacak. COP31’in ev sahipliğine Türkiye ve Avustralya talip olmuştu. İki ülke arasında uzun süredir devam eden çekişmenin ardından özgün bir çözüm bulundu: Liderler Zirvesi İstanbul’da, müzakereler ise Antalya’da yapılacak. COP31 başkanlığı Türkiye’de olacak, ancak müzakerelere Türkiye’nin atayacağı bir Avustralyalı temsilci başkanlık edecek.
“Conference of the Parties” (COP) yani Taraflar Konferansı, Birleşmiş Milletler’in 1992 yılında kabul ettiği İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi uyarınca her yıl düzenlenen küresel bir iklim zirvesi. Temel amaç, iklim krizine karşı ortak çözümler geliştirmek. COP29’da gelişmekte olan ülkelere 1.3 trilyon dolar iklim finansmanı sağlanması hedefi karar metnine girmişti. Ancak bu miktarın nasıl ve kimler tarafından sağlanacağına dair bir taahhütte bulunulmamıştı. Brezilya’nın Belem kentinde 10-21 Kasım tarihleri arasında düzenlenen COP30 büyük umutlarla başladı. İklim finansmanı sağlanması hedefinin somutlaştırılması için Azerbaycan ve Brezilya başkanlıkları tarafıdan hazırlanan “Bakû – Belem Yol Haritası” sunuldu. Ancak uzmanlara göre bu metin bir COP kararı değil; hükümetlerin onayladığı, bağlayıcı niteliği olmayan bir stratejik yönlendirme belgesi. Sonuç olarak zirvede, 1.3 trilyon dolarlık finansman hedefinin hukuki ağırlığını artıracak yeni bir karar ortaya çıkmadı.
Çevre hukuku alanında çalışan Dr. Ezgi Ediboğlu, zirvede fosil yakıtlardan çıkış ve ormansızlaşmayı durdurma gibi kritik başlıklarda somut ilerleme kaydedilemediğini belirterek şöyle devam etti: “ABD’nin zirveye katılmamasıyla oluşan liderlik boşluğunu Çin dolduramadı. Brezilya’nın da müzakerelere yeterince yön verememesiyle, COP 30 kararları yalnızca bir ‘niyet listesi’ seviyesinde kaldı. COP 30’un da fosil yakıtlardan tamamen ve adil bir şekilde çıkabilmek için bağlayıcı, zaman çizelgeli ve somut bir “yol haritası” çizmesi bekleniyordu. Ne yazık ki bu başarılamadı. “Fosil yakıt” ifadesi karar metnine bile giremedi. Tek somut ilerleme, gelişmekte olan ülkelere yönelik uyum finansmanının üç katına çıkarılması taahhüdü oldu.”
COP31’e ilişkin tartışmalar da şimdiden başladı. Ediboğlu’na göre COP31 ev sahipliği de Türkiye için yalnızca bir organizasyon meselesi olmamalı. Zira zirve, ev sahibi ülke için kendi iklim politikalarını uluslararası kamuoyu önünde daha tutarlı, şeffaf ve güvenilir bir çerçeveye oturtma zorunluluğu anlamına geliyor. Bu bağlamda ev sahibi ülkelere yönelik temel beklentiler Türkiye için de geçerli olacak: Açık hedefler, iyileştirilmiş şeffaflık, bilim temelli emisyon azaltım yolları ve müzakerelerde taraflara güven veren bir yaklaşım…
Ayrıca bu zirvenin Türkiye için ne ifade ettiğini ve önemini Fosil Yakıtların Ötesi Ağı Kampanyacısı (Beyond Fossil Fuels) Duygu Kutluay’a sordum: “COP31, kömür sektörüne verilecek mesaj açısından benzersiz bir fırsat sunuyor. Dünyanın en büyük kömür ihracatçıların Avustralya ve elektrik üretiminde ciddi ölçüde kömür ithalatına bağımlı olan Türkiye, küresel iklim politikasının merkezine birlikte oturacak.”
Türkiye’de yenilenebilir enerji hedeflerinin yükseltilmesine de değinen Kutluay şöyle devam ediyor: “Önemli bir adım; ancak emisyon artışını öngören mevcut iklim hedefi, yeni kömür santrali planları ve kömüre sağlanan teşvikler bu ilerlemenin etkisini zayıflatıyor. Ev sahipliği, Türkiye’ye hem bu çelişkileri aşma hem de enerji politikalarını Paris hedefleriyle uyumlu hale getirdiğini dünyaya gösterme şansı sunuyor. Dünyanın Paris hedeflerini tutturup küresel sıcaklık artışını 1.5 derece ile sınırlayabilmesi için zaman daralıyor. Bu nedenle Türkiye ve Avustralya’nın COP31’de gerçek bir liderlik sergilemesi, kendi iç politikalarında kömürden adil geçişi önceliklendirdiklerini açıkça göstermesine bağlı.”
Birçok uzman BM iklim zirvelerinin gerçek bir etkisi olmayan ritüellere dönüştüğünü ve fosil yakıt çıkarlarının ilerlemeyi engellediğini düşünüyor. İklim zirvesinin önümüzdeki yıl Türkiye’de yapılacak olması iklim politikaları ve fosil yakıtlardan çıkış için belki de gerçekten tarihi bir fırsat. Türkiye bu sınavı verebilecek mi? Hep birlikte göreceğiz.
